Mattheus met gedurfde pianissimi
Door Jeanette Vergouwen
De uitvoering van de Matthäus Passion van Bach door het De Nederlandse Bachvereniging in 2001 wordt gekenmerkt door een grote sereniteit en door vele momenten van diepe verwondering. Dirigent Jos van Veldhoven bestudeerde grondig de originele partituur met de aantekeningen van Bach en hij probeert elk jaar, door het verleggen van enkele accenten weer een (ver)nieuw(d)e versie te laten horen. Hij werkt zo gedetailleerd op de tekst, dat zelfs de punten en komma’s, bij wijze van spreken, te horen zijn. Nog nooit hoorde ik zo’n emotioneel geladen invulling van de woorden weinen, krähen, Barabam, Verräter en verleugnen. Het is pure emotie, zonder pathos, eerlijk en verfijnd.
Van Veldhoven dirigeert de muzikale lijnen met brede armgebaren en geeft de nuances aan met handbewegingen, een stijl op zich die al heerlijk is om te volgen, vooral omdat de zichtbare aangevingen onmiddellijk vertaald worden door de uitvoerders in muziek met een uitgebalanceerde dynamiek. De koralen krijgen weer een andere invulling. Bij de koralen, waarvan de tekst bestaat uit open vragen, wordt na de fermate een tel rust ingevoegd, een muzikale vertaling van het vraagteken. Daarnaast worden de turba-koren met ongemeende felheid en passie vertolkt. Het koor, dit jaar met opmerkelijk veel jonge vocalisten, zingt fris, zuiver en helder. Het invullen van de kleine partijen door de koorleden bewijst dat in dit koor de vocale toekomst van Nederland in de leer is. Het orkest plooit zich volledig naar het inzicht van Van Veldhoven, die zorgt voor een serene invulling met prachtige nuances. Hij kiest voor gedurfde pianissimi die, in een ruimte waarin toehoorders op zulke momenten bijna de adem inhouden, hemels overkomen.
De dubbelkorigheid, het doortrekken van muzikale spanningsbogen, het emotioneel stilstaan bij momenten uit het passieverhaal tijdens de aria’s, het spannend vertellen van de evangelist, het overrompelend vertolken van de aardbeving, de fenomenaal gespeelde obligate begeleidingspartijen en de berusting van het slotkoor, alles komt zo natuurlijk over dat je op verschillende momenten echt helemaal gepakt wordt. Ook de invulling van de basso continuo, met theorbe, zorgt deze keer voor een extra inkleuring.
Bij de solistencast zorgen vooral de altus en de tenor voor prachtige momenten. De evangelist is subliem en de Christusrol wordt bijna hartstochtelijk ingevuld. De sopraan staat nog maar aan het begin van haar carrière en het timbre klinkt af en toe wat koud en hard. De basaria’s krijgen soms een eentonige invulling.
Wat zal blijven hangen van deze uitvoering is de prachtig doorgetrokken spanningsboog en de genuanceerde interpretatie waarbij ook plaats is voor goddelijke pianissimi die ten volle overtuigen.
Matthäus Passion
Van J.S. Bach. Door Koor en orkest van De Nederlandse Bachvereniging, Jongens van het Kathedraalkoor St. Bavo Haarlem, Gerd Türk (evangelist), Stephan MacLeod (Christus), Katharine Fuge (s), Matthew White (a), Jan Kobow (t) en Peter Kooij (b) o.l.v. Jos van Veldhoven. Gehoord op zaterdag 7 april in de St. Baafskerk in Aardenburg. Nog te horen in Utrecht (Vredenburg) op 10 en 11 en Naarden (Grote Kerk) op 12, 13 en 14 april.
