Matthäus Passion met verhelderende dramatiek
Door Jeanette Vergouwen
Geen werk wordt zo intens beluisterd als de Matthäus Passion van Bach; het is muzikaal gezien een unieke compositie. Tekst en muziek lopen synchroon en hebben zowel gelovigen als muziekliefhebbers veel te bieden. De Nederlandse Bachvereniging en Jos van Veldhoven zorgen er voor dat deze passiemuziek elk jaar verder wordt uitgediept en zij weten de meest fanatieke melomanen elke keer te verrassen.
Opvallend deze keer is de wijze waarop de dramatiek wordt onderstreept. Met melodische en ritmische affecten komen woorden als Kreuz, Becher, Liebe, Golgatha en Schmerz extra uit. De dalende chromatiek wordt bijzonder knap benut en elk theatraal effect wordt uitgebuit. De basso continuo is aangevuld met clavecimbel en theorbe. Het gebruik van deze instrumenten geeft een extra kleur aan de instrumentale begeleiding van de verschillende aria’s. Ook het gebruik van twee blokfluiten naast 2 oboe da caccia en fagot in de dissonerende begeleiding van het recitatief O Schmerz voor tenor en koor is verantwoord en verrassend.
De afwisseling tussen de koren en koralen is groot en ook dit zorgt voor een verhelderende dramatiek. Er is bewust gekozen (in dienst van de expressie van de tekst) voor het wel of niet gebruiken van fermates en rusten in de koralen en door de attaca’s na serene aria’s komt de felheid van sommige koorpassages beter uit.
Bijzonder is ook de tempokeuze voor de aria’s. Volledig in de geest van Bach past Van Veldhoven de regel toe dat de aria’s in achtste maatsoort sneller en in vierde maatsoort trager worden vertolkt. Onder Van Veldhoven worden hoge toppen geschoren door de koren, orkesten, instrumentale- en vocale solisten. Zijn dirigeerstijl is effectief en plastisch en hij laat een emotionele invulling toe.
Als toehoorder geniet je van de sterke obligate instrumentale partijen en voel je respect voor de wijze waarop integer gemusiceerd wordt. Bij een ijzige temperatuur is het gevoel van de striemende strijkers bij de geseling iets wat extra kippenvel bezorgt en voelt een emotionele invulling van een gedragen koraal warm aan. De solisten cast past in het dramatische concept. Een schitterend vertellende Gerd Türk (evangelist) die soms net iets te theatraal te werk gaat, een dramatisch sterk, vrij stevig zingende, Jochen Kupfer (Christus) en verbluffende heldere vertolkingen door Johanette Zomer (sopraan) en Patrick van Goethem (altus). De bijdragen van tenor Charles Daniels en bas Peter Harvey zijn iets minder overtuigend. Zij passen in de da capo aria’s te weinig extra versieringen toe en beheersen in mindere mate de flexibiliteit van het hard en zacht zingen.
Matthäus Passion van Bach
Door het koor en barokorkest van de Nederlandse Bachvereniging, jongens koorschool St. Bavo Haarlem en solisten o.l.v. Jos van Veldhoven. Gehoord op zaterdag 15 april in de St. Baafskerk in Aardenburg. Nog te horen op 18 en 19/4 in Utrecht en op 20, 21 en 22/4 in Naarden.
